Ջոն Ռոնալդ Ռուել Թոլկեին
Մեր կյանքի խնդիրների մեծ մասն առաջ են գալիս այն դեպքում, երբ մենք փորձում ենք փակել մեր աչքերը մեր ներքին վիշապների առաջ, որոնք շարունակաբար այրում են մեր ուղեղը։ Իր <<Ձեր ուղեղը միշտ ունկնդրում է>> գրքում հեղինակը ոչ միայն բացահայտում է այդ վիշապներին, այլ տալիս է նաև միջոցներ դրանցից ձեռբազատվելու համար։ Այսպիսով եկեք մոտիկից ծանոթանանք այդ մտքի վիշապների հետ և պատրաստվենք նրանց դիմագրավելուն։
Ձեր ուղեղը
Համաձայն Քրիստաֆ Քովիի, որը Էլենի անվան Ուղեղի գիտական ինստիտուտի գլխավոր գիտության գծով պատսխանատու է, ուղեղը ամենաբարդ կառուցվածքն է, որ հայտնի է աշխարհում։ Մենք գիտենք ուղեղին առնչվող որոշ բաներ, որոնք օգնում են մեզ հիվանդությունների դեմ պայքարում։ Օր․՝ հայտնի է, երբ խոսվում է տրամարդության, անհանգստության, հիշողության և պահվածքի մասին, կան 6 ուղեղային համակարգեր, որոնք կատարում են աշխատանքի մեծ մասը։
1․ Նախաճակատային կեղևը ղեկավարի պաշտոն է զբաղեցնում ձեր ուղեղում։ Այն գլխավոր դեր է խաղում բոլոր հիմանական ֆունկցիաների մեջ, ինչպիսիք են՝ կենտրոնացումը, հեռատեսությունը, դատողությունը, պլանավորումը, որոշումների կայացումը և ազդակների կառավարումը։ Երբ այն լավ չի աշխատում, դա նմանվում է այն ժամանակահատվածին, երբ կարծես ղեկավարը արձակուրդ է գնացել որոշ ժամանակով, արդյունքում առաջանում է շեղվածություն, անկազմակերպվածություն, հետաձգման սովորույթ և իմպուլսիվ պահվածք։
2․ Ուղեղի առաջնային եղջյուրը գործ է ունենում սխալների հայտնաբերման հետ։ Երբ այն չափից դուրս ակտիվ է, նա դարձնում է ձեզ հուզումնառատ և անհանգիստ, ինչպես նաև ցածրացնում է ձեր ինքնավստահությունը և բարձրացնում է ցինիզմի աստիճանը, քանի որ ընկալվում է չափից դուրս շատ սխալներ շրջապատող մարդկանց և սեփական անձի մեջ։
3․ Գլխուղեղի նշաձև հատվածը ամենածեր հատվածն է։ Այն գործ է ունենում մարդու հույզերի, սպառնալիքի հայտնաբերման և ագրեսիայի հետ։ Երբ չափից դուրս ակտիվանում է, մարդկանց դարձնում է գերզգոն և սոցիալապես անհանգիստ։ Երբ դրա ակտիվությունը ցածր է, մարդիկ դառնում են անվախ հանուն իսկ իրենց բարօրության։
4․ Հիպոկամպը․ երկու հիպոկամպերը, որոնք հունարերեն նշանակում են՝ ծովաձիեր, ձեր ուղեղի հուզական մասն են կազմում և պատասխանատու են ձեր տխրության և ուրախության համար։ Դրանք նաև հիշողության կենտրոններն են։ Դրանց ցածր ակտիվությունը հանգում է հիշողության խնդիրների։ Իրականում սա ուղեղի այն հատվածն է, որը մահանում է Ալցհայմեր հիվանդության արդյունքում։
5․ Բազալային գանգլիաները տեղակայված են ուղեղի խորքային հատվածում, այդ բարդ կառուցվածքները պատասխանատու են սովորույթների ձևավորման համար։ Այս հատվածն է պատասխանատու դոֆամին հորմոնի համար։ Եթե դրա ակտիվությունը ցածր է, մարդիկ ավելի խոցելի են դառնում հակումների նկատմամբ։
6․ Ուղեղիկը, որը լատիներեն նշանակում է փոքր ուղեղ, ընդգրկում է ուղեղի նեյրոնների և բջիջների կեսը, թեպետ ծավալով կազմում է ուղեղի ընդամենը 10 տոկոսը։ Այն ներգրավված է այնպիսի ակտիվությունների մեջ, ինչպիսիք են՝ համակարգումը, արագացումը, լեզուն, ճանաչողականությունը։
Անցյալի վիշապները և դրանց բխող վիշապները
Մենք գիտենք, որ ուղեղի մեծ մասը մշտապես ակտիվ է, նույնիսկ երբ քնում ենք կամ կատարում են որևէ առաջադրանք։ Հնարավոր չէ ուղեղը հեռու պահել ընտրություն կատարելուց և շատ թաքնված ազդեցություններից։ Դրանցից որոշ մասը կարող են լինել բացասական և վնասակար, որի արդյունքում կարող ենք վնասել մեր երջանկությանը և առողջությանը։ Այդ բացասական ազդեցությանը հեղինակը կոչել է <<ուղեղի վիշապ>> տերմինով։ Բացասական ազդեցության վիշապները կարող են ի հայտ գալ 6 տարբեր դասակարգումներով։ Եկեք դիտարկենք դրանք երկու առաձին խմբերով։ Անցյալից առաջացած վիշապները հիշողություններն ու իրադարձություններն են, որոնք հրդեհում են ձեր միտքը իրենց ավարտից հետո՝ երկար ժամանակ շարունակ։ Նրանք կարող են լինել 13 տեսակ։
- Թերարժեքության վիշապներ, հաղորդում են թերարժեքության զգացողություն, քանի որ մեր մեջ ապրող երեխան իրեն ավելի թերարժեք է զգում, քան մնացածներինը։
- Վշտի վիշապներ, երբ կորցնում ենք մեր համար կարևոր անձի և դա արտացոլվում է վշտի զգացումով։
- Նախնիների վիշապներ, խնդիրներ, որոնք ունեցել են մեր նախնիք և դրանք ժառանգել ենք և մենք։
- Լքվածության և առհամարվածության վիշապներ, երբ մենք զգում ենք մեզ միայնակ և չերևացող։
- Անհանգստության վիշապներ, երբ մենք ունենք վախի և ուժասպառության զգացում։
- Վիրավորվածության վիշապներ, երբ վերք ենք կրում նախկին հուզական տրավմայի պատճառով։
- Մեղքի զգացումի վիշապներ, երբ մենք մեղավորության զգացում ենք ապրում։
- Եսակենտրոնության մոլուցքի վիշապներ, երբ մենք մեզ ավելի կարևոր ենք զգում մյուսների համեմատ։
- Պատասխանատվության վիշապներ, երբ մենք զգում ենք, որ բոլորի և ամենինչի համար միայն մենք պետք է հոգ տանենք և պատասխանատվություն կրենք։
- Զայրույթի վիշապներ, երբ մեր զայրույթը վերածվում է ցասումի ու դառնում է անկառավարելի։
- Քննադատության վիշապներ, երբ անցյալ անարդարությունները մեզ դարձրել են ավելի կասկածամիտ և մանրաքթիթ։
- Մահվան վիշապներ։ Երբ մենք վախենում ենք ապագայից և իմաստալից կյանքի պակասից։
- Հուսահատության և անկարողության վիշապներ։ Երբ մենք կորուստ ուեննալուց հետո ապրում ենք անընդհատ կորստի վախով։
Մենք և նրանք, որոնց սիրում ենք կամ երբևէ սիրել ենք պահու են անցյալի և ներկա ժամանակներում ծնված վերոնշյալ վիշապներից մի խմբին իրենց գլխում։ Այդ վիշապները իրենց հերթին կարող են ունենալ հետևյալ ծագումնաբանությունը․
- ծնողների վիշապներ,
- եղբոր և քրոջ վիշապներ,
- երեխաների վիշապներ,
- ուսուցչի և մարզչի վիշապներ,
- ընկերների, հայտնի երեխաների, կռվարար տղաների և փոքրոգի աղջիկների վիշապներ,
- սիրահար մարդկանց նախկին, ընթացիկ և ապագա վիշապներ,
- ինչպես նաև ինտերնետային տրոլների վիշապներ։
